Het schrijven van een protocol kan in de volgende stappen worden onderverdeeld:

Doelstelling: Definieer het doel van het protocol. Dit kan bijvoorbeeld zijn om de veiligheid te vergroten, een uniforme werkwijze te bevorderen, of om te voldoen aan wet- en regelgeving.

Ontwerp: Stel het ontwerp van het protocol op. Dit moet in ieder geval de volgende informatie bevatten: titel of onderwerp van het protocol, doel, beheerders (inclusief contactgegevens voor eventuele vragen), gebruikers, datum en versienummer.

Procedure: Beschrijf de stappen die moeten worden gevolgd om het experiment of proces uit te voeren. Dit moet gedetailleerd genoeg zijn zodat iedereen die het protocol leest, het experiment kan dupliceren.

Routing: Beschrijf de routing van het gebruikte instrumentarium en alle handelingen betreffende reiniging, desinfectie en waar nodig sterilisatie. De routing eindigt bij de opslag van gedesinfecteerd en steriel instrumentarium.

Review: Laat het protocol beoordelen door anderen om te zorgen dat het duidelijk en begrijpelijk is.

Het belang van gedetailleerde protocollen in een laboratoriumomgeving kan niet worden onderschat. Ze zijn een cruciaal hulpmiddel voor het waarborgen van de kwaliteit van het onderzoek en de veiligheid van het personeel. Door deze richtlijnen te volgen, kunnen laboratoria hun werkzaamheden stroomlijnen, de nauwkeurigheid van hun resultaten verbeteren en een veilige werkomgeving creëren. Het is daarom van het grootste belang dat deze protocollen regelmatig worden bijgewerkt en nageleefd.

Veelgestelde vragen over laboratoriumprotocollen (FAQ)

1. Wat zijn standaardprotocollen in het laboratorium?

Standaardprotocollen in het laboratorium, ook wel SOP’s (Standard Operating Procedures) genoemd, zijn formele documenten die precies beschrijven hoe specifieke handelingen uitgevoerd moeten worden. Ze worden gebruikt om:

• menselijke fouten te beperken;

• consistentie tussen medewerkers te waarborgen;

• veiligheid en naleving van regelgeving te garanderen;

• kwaliteitscontrole mogelijk te maken.

Een goed SOP is helder, logisch opgebouwd, en getest in de praktijk. Elk laboratorium stelt zijn eigen SOP’s op voor terugkerende processen zoals monstervoorbereiding, pipetteren of steriliseren.

2. Welke protocollen zijn er?

Er zijn verschillende soorten protocollen, afhankelijk van het doel binnen het laboratoriumproces. Veelvoorkomende typen zijn:

• Analytische protocollen – voor metingen en tests (bv. spectrofotometrie, titraties);

• Veiligheidsprotocollen – voor werken met gevaarlijke stoffen of apparatuur;

• Validatieprotocollen – om apparatuur of methoden te valideren;

• Kalibratieprotocollen – voor het afstellen van meetinstrumenten;

• Kwaliteitscontroleprotocollen – om de betrouwbaarheid van testresultaten te borgen.

3. Wat houdt een laboratoriumprotocol in?

Een laboratoriumprotocol is een schriftelijke, gedetailleerde beschrijving van hoe een laboratoriumhandeling moet worden uitgevoerd. Het bevat doorgaans:

• Doel van het experiment of de procedure;

• Lijst van benodigdheden en reagentia;

• Veiligheidsinstructies;

• Stapsgewijze werkwijze;

• Criteria voor geldige resultaten.

Het doel is om reproduceerbare, veilige en betrouwbare resultaten te verkrijgen – ongeacht wie het uitvoert.

4. Wat zijn procedures en protocollen?

Hoewel de termen vaak door elkaar worden gebruikt, is er een belangrijk verschil:

• Procedure = een algemene beschrijving van hoe iets moet worden gedaan (bijv. “hoe verwerk je een monster?”);

• Protocol = een specifieke en gestructureerde handleiding voor één taak binnen een procedure (bijv. “hoe bereid je een bloedmonster met EDTA?”).

Een procedure bevat dus vaak meerdere protocollen.

5. Wat is het SOP-protocol voor een laboratorium?

Een SOP (Standard Operating Procedure) is een gestandaardiseerd protocol waarin alle stappen staan voor het uitvoeren van een specifieke laboratoriumtaak. Het bevat onderdelen zoals:

• Identificatiegegevens (versienummer, auteur, revisiedatum);

• Doel en toepassingsgebied;

• Verantwoordelijkheden;

• Materialen en middelen;

• Gedetailleerde werkwijze;

• Kwaliteits- en veiligheidsmaatregelen.

SOP’s worden vaak jaarlijks geëvalueerd en zijn essentieel voor accreditatie (zoals ISO 17025 of GLP-normen).

6. Hoe schrijf je een protocol?

Een goed protocol schrijven doe je in 6 stappen:

1. Bepaal het doel van het protocol;

2. Beschrijf de context (wie voert het uit, wanneer en waarom);

3. Maak een lijst van materialen en benodigde instrumenten;

4. Omschrijf de handelingen stap voor stap, helder en logisch;

5. Voeg veiligheidsinstructies en kwaliteitscriteria toe;

6. Laat het protocol testen door collega’s en pas waar nodig aan.

Zorg voor helder taalgebruik en controleer of iemand zonder voorkennis het kan volgen.

7. Wat zijn laag 5-protocollen?

De term “laag 5-protocollen” verwijst naar protocollen op een diepere of specialistische operationele laag binnen bepaalde (bio)chemische of medische contexten. In sommige systemen worden taken of workflows ingedeeld in lagen (Layer 1 t/m 5). Laag 5 kan dan staan voor zeer gedetailleerde procedures die alleen door ervaren technici of onder strikte voorwaarden worden uitgevoerd, bijvoorbeeld:

• Gevorderde sequencing-methoden;

• Werken met pathogenen in een BSL-3 of BSL-4 omgeving.

De betekenis kan variëren per organisatie en domein.

8. Wat zijn de vier soorten protocollen?

Er zijn veel indelingen mogelijk, maar deze vier worden vaak als basis onderscheiden:

1. Wetenschappelijke protocollen – voor experimenten, analyses en dataregistratie;

2. Veiligheidsprotocollen – voor omgang met risico’s, zoals chemische of biologische agentia;

3. Logistieke protocollen – voor voorraadbeheer, transport en opslag van monsters;

4. Kwaliteitsprotocollen – om te voldoen aan audits, validaties en accreditaties.

Elk laboratorium stelt per discipline eigen protocollen op binnen deze categorieën.

9. Wat zijn protocollen en richtlijnen?

• Protocollen zijn concrete instructies: “Wat moet je doen, stap voor stap?”

• Richtlijnen zijn algemene aanbevelingen of kaders: “Hoe zou je het idealiter moeten aanpakken?”

Bijvoorbeeld: een richtlijn kan aangeven dat alle laboratoriummedewerkers beschermende kleding moeten dragen, terwijl het protocol beschrijft hoe en wanneer die kleding moet worden aangetrokken.

YOUR FUTURE, OUR MISSION 

Benieuwd naar de nieuwste vacatures? Klik hier.